Helios Astronomy Club

Helios viert in 2019 haar 50ste verjaardag. Hierbij een overzicht van haar geschiedenis.

Zie ook Helios via VVS

Helios werd op 30 augustus 1969 opgericht als onderdeel van de toenmalige Averboodse jeugdclub Juventus. Enkele door sterrenkunde geboeide jongeren kwamen o.l.v. Gilbert Fleurent van de abdij van Averbode samen op de zolder van de cinemazaal Familia te Averbode. Toen Juventus als geheel minder actief werd, verhuisden zij voor hun vergaderingen naar het verblijf van Gilbert Fleurent, de onderpastorie aan de abdij. Gilbert Fleurent was ook assistent aan de Volkssterrenwacht Mira te Grimbergen en de ervaringen die hij daar opdeed, deelde hij graag mee aan de leden van Helios. Een aantal Heliosleden, vooral universiteitsstudenten, discussieerden tijdens de samenkomsten over de ontwikkelingen in de ruimtevaart (het Apollo-maanprogramma was volop bezig) en de nieuwe ontdekkingen in de astronomie (pulsars, quasars, ...). Anderen zetten zich aan de bouw van een kijker. Dit resulteerde in een 15cm-Newton-telescoop die samen met een klassieke 11cm-Newton en een kleine refractor werd gebruikt voor de waarnemingen achter de abdij.

Enkele leden van Helios waren al lid van de Vereniging voor Sterrenkunde (VVS) en omdat meer jongeren tot de club toetraden, werd contact gezocht met de in 1971 opgerichte jongerenafdeling van de VVS, de JVS. Na enkele jaren was Helios een "officiële" JVS-kern.

In 1974 had de jaarlijkse vergadering van de VVS-afdeling Brabant plaats bij Helios in de abdij. Van dan af telde Helios een tiental leden, vooral jongeren tussen 12 en 18 jaar, die onder leiding van Gilbert Fleurent, later bijgestaan door Jan Cuypers, geregeld vergaderden in een lokaal ter beschikking gesteld door de abdij van Averbode. Bij goed weer werden de kijkers uit het tuinhuis gehaald. De andere avonden werd inleiding tot de sterrenkunde gegeven of werden er actuele onderwerpen uit sterrenkunde of ruimtevaart besproken. Toen enkele leden eigen kijkers hadden, werd meer aandacht besteed aan eigen waarnemingen, optiek, telescoopafstellingen e.d.

Nu en dan ging men naar voordrachten of activiteiten georganiseerd door VVS of JVS. Er waren ook uitstappen: naar Mira-Grimbergen, het volgstation Lessive, ruimtevaarttentoonstellingen enz. Helios zelf had infostands op hobbytentoonstellingen en vierde in 1984 het 15-jarig bestaan met een druk bezochte tentoonstelling in Zichem. Even bestond ook een clubblad Helios, verzorgd door Johan Pironet, Peter en Catherine Rutgeerts.

In 1993 waaide een nieuwe wind door Helios. Vooral onder impuls van de nieuwe voorzitter Danny Distelmans, weldra bijgestaan door Guido Gubbels (toen ook lid van de VVS-afdeling Triangulum), werden de sterrenkunde-amateurs uit de regio terug warm gemaakt voor geregelde samenkomsten en gezamenlijke activiteiten. Door kijkavonden voor het grote publiek, voordrachten en een introductiecursus sterrenkunde groeide het aantal leden zelfs even tot boven de dertig. De sterrenkijkdag kende elk jaar grote belangstelling.

Uit die periode dateren ook de contacten met de K.U.Leuven en de Leuvense vereniging Wega, waardoor de Astronomische Vereniging Oost-Brabant (AVOB) werd opgericht. Deze vereniging heeft als hoofddoel een sterrenwacht op te richten waarin een kijker met de spiegel van 1 m die te Leuven ongebruikt stond, een centrale plaats krijgt. De plaats voor deze kijker zou uiteindelijk het provinciaal domein Het Vinne in Zoutleeuw worden, ondertussen de thuisbasis van de VVS-afdeling Altaïr.

In 1999 werden door leden van de vereniging in de hele regio (Aarschot, Diest, Scherpenheuvel-Zichem …) informatieavonden gehouden over de eclips. Omdat er zeer veel interesse was voor de publicaties hierover en voor de bijhorende eclipsbrillen, kon Helios dat jaar afsluiten met een financieel plus, waardoor de plaatselijke activiteiten konden gefinancierd worden en er (voorlopig) geen apart lidgeld meer nodig is.

Vanaf 2001 is er opnieuw veel interesse bij een aantal oude en nieuwe leden om geregeld samen te komen en naar sterren en planeten te kijken. Er zijn weer regelmatig vergaderingen in Zichem, maar door omstandigheden zijn we eind 2004 op zoek moeten gaan naar een nieuwe vergaderplaats, die we toen gevonden hebben in Ramsel-Herselt. Er was zeer veel interesse voor radiometeoorwaarnemingen, zowel door routinier Willy Camps als door nieuwkomer op dit gebied, Patrick Luyten. Heliosleden namen toen ook deel aan waarnemingstrips dichtbij en ver (bijv. in Le Castellard). En Dany Clerckx zorgde zowel toen als nu nog steeds voor diverse logistieke bijdragen.

Met steun van de gemeente Herselt, vooral bij kijkdagen of de nacht van de duisternis (dan ook bijgestaan door de gemeenten Laakdal en Westerlo), kon de werking daar verder uitgebouwd worden.

Patrick Luyten creëerde in 2007 de website http://www.helios-site.be/ die een schat aan informatie over het vroegere en toenmalige Helios bevat, met diverse uitbreidingen in allerlei richtingen. Door omstandigheden kan deze site niet verder uitgewerkt worden. De vergaderplaats in Ramsel werd door een brand vernield (zonder schade voor Helios) en een andere ter beschikking gesteld lokaal in Herselt bleek na een tijd niet meer geschikt voor de Helios­vergaderingen.

Helios staat ook klaar wanneer in 2013 gestart wordt met de zonnekijkdagen. Eerst in Herselt en recentelijk aan de Abdij van Averbode waar Helios-leden hun zonnekijkers opstellen en laten meegenieten voor het grote publiek.

Vanaf 2014 geeft Helios-lid Lieven Philips, oprichter en bezieler van Discoverit, regelmatig workshops die de deelnemers op een speelse en creatieve manier kennis laat maken met natuur, wetenschap en technologie (zie http://www.discoverit.be/).

Helios is nog steeds een erkende afdeling van de VVS met een 15tal VVS-leden en een klein aantal actieve kernleden, waarvan sommige zeer ervaren waarnemers zijn. De mailing list van Helios telt wel meer dan 30 personen. De werking van Helios is gedurende alle jaren gefinancierd door kleine bijdragen van leden, vrijwilligers en sympathisanten. De wetenschappelijke begeleiding van Helios werd jarenlang verzorgd door Dr. Jan Cuypers, astronoom aan de Koninklijke Sterrenwacht. Na een korte ziekte overleed Jan onverwacht op 28 februari 2017. Ondanks de enorme verslagenheid die achterbleef bij Helios zal de levensvisie van Jan blijven dienen als een leidraad voor de toekomst van de afdeling. Jan is tevens aan de hemel vereeuwigd met de planetoïde 23689 "Jancuypers" en zal dus telkens weer met ons mee naar de sterren kijken.

Veel inbreng op het gebied van waarnemen van zon en nachthemel komt van Guido Gubbels (zie bijv.http://www.cosmodrome.be/observatorium/waarnemingenblog) en een astroblog door Pascal Hilkens (http://pascalhilkensastropage.blogspot.be/).  Eind 2017 heeft Helios tevens een nieuw maandblad "Helios Gazet" dat aan alle Helios leden wordt verdeeld. 

In 2022 heeft Walter Swinnen het voorzitterschap van Guido Gubbels overgenomen die voorzitter was tussen 2017 en 2022.

Praktisch
Bijeenkomsten :
De vergaderingen door in de abdij van Averbode op de tweede zondagnamiddag van de maand en dit 6 tot 8 keer per jaar.

Evenementen :
1) Zonnekijkdag aan het Moment van de abdij van Averbode (1ste zondag van juli)
2) VVS Sterrekijkdagen te Langdorp (achter Bistro De Pieter)

Bronvermelding : Patrick Luyten - Pascal Hilkens
Voorzitter Contact : Walter Swinnen

Secretaris : Pascal Hilkens

Contact : Heliosaverbode@gmail.com

Dr. Jan Cuypers 5/5/1956 - 28/2/2017